… ξεκινήστε από σήμερα!
Το λογότυπο της Google – 21 Δεκεμβρίου 2020
Στις 21 Δεκεμβρίου 2020 οι μεγαλύτεροι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, Δίας και Κρόνος, θα πλησιάσουν στον νυχτερινό ουρανό τόσο πολύ ο ένας τον άλλο, που θα φαίνονται σχεδόν να «φιλιούνται». (Άσχετο, αλλά υπενθυμίζεται ότι την ίδια μέρα στις 12:02 ώρα Ελλάδας, ο Ήλιος περνά στο χειμερινό ηλιοστάσιο που σηματοδοτεί την έναρξη του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ελλάδα).
(νεώτερη ενημέρωση 20/12/20)
Η Μεγάλη Σύνοδος Δία-Κρόνου σε 10 ερωταποκρίσεις από το astrovox.gr
1. Τί είναι η πλανητική σύνοδος;
Οι πλανητικές σύνοδοι συμβαίνουν όταν δύο (ή περισσότεροι) πλανήτες εμφανίζονται κοντά στον ουρανό, το οποίο αποτυπώνεται αστρονομικά είτε με το ίδιο εκλειπτικό μήκος λ είτε με την ίδια ορθή αναφορά. Από την προοπτική της Γης, αυτό που παρατηρούμε είναι τους δυο πλανήτες να βρίσκονται φαινομενικά κοντά και τον έναν να «προσπερνάει» λίγο πιο βόρεια ή νότια τον άλλον. Στην πραγματικότητα, οι πλανήτες απέχουν μεταξύ τους πολύ μεγάλες αποστάσεις.
2. Γιατί είναι ξεχωριστή αυτή η σύνοδος;
Πλανητικές σύνοδοι συμβαίνουν συχνά όμως οι πιο σημαντικές σύνοδοι συμβαίνουν όταν περιλαμβάνουν τους φωτεινούς πλανήτες και όταν η φαινόμενη απόστασή τους είναι μικρή. Όταν πρόκειται για τους δύο μεγάλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, τον Δία και τον Κρόνο, την ονομάζουμε Μεγάλη Σύνοδο. Οι φαινόμενες αποστάσεις στον ουρανό μετρούνται με την γωνιώδη απόσταση, σε μοίρες, λεπτά και δεύτερα λεπτά της μοίρας. Για παράδειγμα η Σελήνη έχει γωνιώδη διάμετρο περίπου μισή μοίρα ενώ ο πλανήτης Δίας λίγο πάνω από μισό λεπτό της μοίρας (33 δεύτερα λεπτά). Στη συγκεκριμένη σύνοδο, ο Δίας και ο Κρόνος θα χωρίζονται από μόλις 6 πρώτα λεπτά της μοίρας!
3. Ποια είναι η σπανιότητα της συνόδου;
Ο Δίας και ο Κρόνος βρίσκονται σε σύνοδο κάθε 20 περίπου χρόνια. Σε αυτά τα 20 χρόνια ο Κρόνος εκτελεί τα 2/3 μιας περιφοράς του γύρω από τον ήλιο ενώ ο Δίας μία πλήρη περιφορά και 2/3 μιας δεύτερης. Κάθε 20 συνόδους, δηλαδή με μια περίοδο περίπου 400 χρόνων, έχουμε μία ή περισσότερες κοντινές συνόδους. Την προηγούμενη «απλή» σύνοδο πριν 20 χρόνια οι δύο αέριοι πλανήτες χωρίζονταν από γωνιώδη απόσταση 1,2 μοίρας ενώ η προηγούμενη υπερ-σύνοδος ήταν το 1623, αρκετά κοντά στον ήλιο όμως. Κοντινή σύνοδο θα έχουμε και το 2080 ενώ μετά θα πρέπει να περιμένουμε μετά το 2400!
4. Ποια ημέρα μπορούμε να την παρατηρήσουμε;
Εδώ και αρκετές ημέρες ο Δίας και ο Κρόνος πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο καθημερινά. Η Μεγάλη Σύνοδος θα συμβεί την Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου λίγο μετά τις 20:00 ώρα Ελλάδος (αφού δύσουν οι πλανήτες) ωστόσο η φαινόμενη απόστασή τους θα είναι πρακτικά ίδια όλο το απόγευμα της ημέρας αυτής. Μία ημέρα πριν και μετά, η γωνιώδη απόστασή τους θα είναι 50% μεγαλύτερη, περίπου 9 πρώτα λεπτά.
5. Πού στον ουρανό θα φανεί και τί ώρα να κοιτάξουμε;
Οι πλανήτες θα βρίσκονται στον νοτιοδυτικό ουρανό και θα είναι εύκολα ορατοί ήδη από το σούρουπο, πριν σκοτεινιάσει τελείως. Θα μπορούν να παρατηρηθούν ήδη σε γαλάζιο φόντο σε ύψος λίγο κάτω από 20 μοίρες γύρω στις 17:30 ενώ έως τις 18:30 θα έχει μεν πλήρες σκοτάδι αλλά θα έχουν χάσει πολύ ύψος και θα βρίσκονται σε ύψος μόλις 10 μοιρών. Καθώς η ατμόσφαιρα σε χαμηλά ύψη διαταράσσει ιδιαίτερα τα πλανητικά είδωλα, προτείνεται να είμαστε έτοιμοι να παρατηρήσουμε αμέσως μετά τη δύση του ήλιου με το που θα γίνουν ορατοί. Η ιδανική παρατήρηση θα γίνει όταν θα έχει βαθύνει το μπλε του ουρανού αρκετά χωρίς να χαμηλώσουν πολύ οι πλανήτες. Βρείτε, πάντως, μέρος παρατήρησης με ανοιχτό νοτιοδυτικό ορίζοντα για να τους παρατηρήσετε για όσο περισσότερο χρονικό διάστημα γίνεται.
6. Πώς θα φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού;
Πριν και μετά την 21η Δεκεμβρίου οι πλανήτες θα φαίνονται ιδιαίτερα κοντά, με τον πολύ φωτεινότερο Δία αρχικά από κάτω και μετά από πάνω. Την ίδια την ημέρα της Μεγάλης Συνόδου, όμως, οι πλανήτες θα βρίσκονται τόσο κοντά ώστε να δίνουν την εντύπωση ενός ενιαίου, ίσως ελαφρώς επιμήκους αντικειμένου. Οι έχοντες οξεία όραση θα μπορούν να ξεχωρίσουν θεωρητικά τα δύο αντικείμενα όμως η ιδιαίτερα μεγαλύτερη φωτεινότητα του Δία ίσως «πνίξει» τον αμυδρότερο Κρόνο, ειδικά αν οι συνθήκες της ατμόσφαιρας δεν είναι ιδανικές. Αναμένουμε όλοι να δούμε πώς θα φανεί στην πράξη!
7. Πώς μπορούμε να παρατηρήσουμε το φαινόμενο καλύτερα;
Με απλά κιάλια θα είναι εύκολα ορατοί ως διακριτοί οι πλανήτες ενώ θα φαίνονται και οι δορυφόροι του Δία και μια υποψία δακτυλίων του Κρόνου. Όμως, αυτό που πραγματικά περιμένουν οι παρατηρητές είναι τη δυνατότητα ταυτόχρονης παρατήρησής τους από ένα τηλεσκόπιο καθώς η φαινόμενη απόστασή τους θα είναι τόσο μικρή που θα φαίνονται ακόμα και με υψηλή μεγέθυνση! Αυτό σημαίνει πως μπορείτε να παρατηρήσετε μαζί, στο ίδιο πεδίο τους δακτυλίους του Κρόνου και τις ζώνες του πλανήτη Δία! Παρατηρείστε νωρίς, όσο οι πλανήτες είναι το δυνατόν ψηλότερα.
8. Πώς μπορούμε να το φωτογραφίσουμε;
Το φαινόμενο μπορεί να αποτυπωθεί με πολλούς τρόπους ωστόσο κοντά στην ημέρα της συνόδου οι φωτογραφίες τοπίου δεν θα μπορέσουν να διαχωρίσουν εύκολα τους δύο πλανήτες όπως θα γίνεται τις ημέρες πριν και μετά. Συνίσταται, λοιπόν, την βραδιά της συνόδου να γίνει φωτογράφηση μέσα από τηλεσκόπιο που μπορεί να αποτυπώσει ταυτόχρονα τα χαρακτηριστικά και των δύο πλανητών μέσα από το ίδιο πεδίο, είτε με στατικές φωτογραφίες είτε με βίντεο σύμφωνα με τις συνήθεις πλανητικές φωτογραφικές πρακτικές. Πρόκληση θα αποτελέσει η διαφορά στη φωτεινότητα των αντικειμένων και η χρήση ικανής εστιακής απόστασης ώστε, ανάλογα και τον φωτογραφικό εξοπλισμό, να παρέχει την απαιτούμενη διακριτική ικανότητα ώστε να καταγραφούν χαρακτηριστικά των πλανητών.
9. Πώς μπορώ να ενημερώνομαι για αστρονομικά φαινόμενα όπως αυτό;
Μπορείτε να επισκέπτεστε το AstroVox και τις σελίδες του στα κοινωνικά δίκτυα καθώς και το αστροημερολόγιό μας που περιλαμβάνει όλα τα αστρονομικά γεγονότα.
10. Υπάρχει σχέση με το άστρο των Χριστουγέννων ή το χειμερινό ηλιοστάσιο;
Καμία. Το «Άστρο των Χριστουγέννων» δε συνιστά αστρονομικό φαινόμενο ενώ η ημερολογιακή σύμπτωση με το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι ακριβώς αυτό, σύμπτωση.
Επειδή βλέπω τον καιρό να μας πάει κόντρα και να φέρνει σύννεφα, καλό είναι να αρχίσουμε την Αστρονομία Γυμνού Οφθαλμού από σήμερα.
Κοιτώντας απόψε (19/12/2020) λίγο μετά τις 6μ.μ. χαμηλά και νοτιοδυτικά στον ουρανό θα δείτε τους πλανήτες Δία και Κρόνο πολύ κοντά στη θέση που δείχνει η εικόνα
Η τελευταία φορά που μπορούσαν οι άνθρωποι να δουν την «μεγάλη σύζευξη» των δύο πλανητών, ήταν το 1623, όταν ακόμη ζούσε ο Γαλιλαίος, ενώ η προηγούμενη φορά ήταν το 1226, τον Μεσαίωνα.
Οι δύο πλανήτες προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο στον ουρανό της Γης ήδη από φέτος το καλοκαίρι και στις 21 Δεκεμβρίου θα τους χωρίζει φαινομενικά μόνο το ένα πέμπτο της διαμέτρου της Σελήνης. Για περίπου πέντε μέρες πριν και μετά την 21η Δεκεμβρίου οι δύο πλανήτες θα φαίνονται να απέχουν μεταξύ τους μια απόσταση το πολύ όσο η διάμετρος της Σελήνης. Όσοι προτιμούν να περιμένουν, θα ξαναδούν το κοντινό ζευγάρι Δία και Κρόνου το Μάρτιο του 2080, ενώ αυτό δεν θα ξανασυμβεί έως το 2400.
Μπορείτε λοιπόν από σήμερα να κοιτάζετε νοτιοδυτικά τον ουρανό μετά την δύση του ηλίου και καθώς θα πέφτει το σκοτάδι- αν δεν έχει σύννεφα – ο Κρόνος θα φαίνεται πάνω δεξιά από τον φωτεινότερο Δία. Αν μάλιστα διαθέτετε κιάλια ή ένα μικρό τηλεσκόπιο θα δείτε σίγουρα και τους δορυφόρους του Δία (δορυφόροι Γαλιλαίου) και θα πάρετε μια γεύση από τους δακτυλίους του Κρόνου.
Oι θέσεις των Δία-Κρόνου και δορυφόρων στις 19/12-20/12-21/12, λίγο μετά τις 6:15 μ.μ. (https://stellarium-web.org/)
Μια χτεσινή φωτογραφία των δύο πλανητών από το twitter:
Jupiter and Saturn getting mighty close now! I think I even got one of Saturn’s moons in here. Single-frame Nikon dSLR shot, 600mm crop. pic.twitter.com/oMyWCccxv3
Τα σπάνια περιοδικά «ραντεβού» των δύο μεγάλων αέριων πλανητών οφείλονται στις αταίριαστες τροχιές τους. Ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος, χρειάζεται σχεδόν 12 γήινα χρόνια για μια πλήρη περιφορά περί τον Ήλιο, ενώ ο Κρόνος σχεδόν 30. Επιπλέον, οι δύο γίγαντες κινούνται σε τροχιές με διαφορετική κλίση πέριξ του μητρικού μας άστρου, κάτι που επίσης καθιστά πιο δύσκολη τη σύζευξη τους.
Μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε ζωντανά την Μεγάλη Σύζευξη στις 21 Δεκεμρίου 2020 ΕΔΩ:
Κατηγορίες:ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
physicsgg 
Το βράδυ της 21ης Δεκεμβρίου δεκάδες χιλιάδες Έλληνες έστρεψαν τα μάτια τους προς τον ουρανό, για να απολαύσουν ένα σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο, τη σύνοδο των δύο μεγαλυτέρων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος, του Δία και του Κρόνου.
Όλα τα κοινωνικά δίκτυα, όλα τα ενημερωτικά δίκτυα επί ημέρες ασχολήθηκαν με αυτό το φαινόμενο.
Και όμως, η Αστρονομία, μία από τις αρχαιότερες επιστήμες, μία κατεξοχήν ελληνική επιστήμη, το όνομα της οποίας είναι παγκόσμιο, δεν περιλαμβάνεται στη Μέση Εκπαίδευση ! Την εποχή που η ανθρωπότητα ετοιμάζεται για την αποίκηση του διαστήματος, οι μαθητές στην Ελλάδα «διδάσκονται» Αστρονομία και Αστροφυσική από τα κοινωνικά δίκτυα!
Η ΕΕΦ ζητά:
την άμεση επιστροφή του μαθήματος «Αστρονομία και Αστροφυσική» στα ωρολόγια προγράμματα της Μέσης Εκπαίδευσης
τον εκσυγχρονισμό του προγράμματος σπουδών της Φυσικής, ώστε να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και τις προκλήσεις των μαθητών του 21ου αιώνα.
Την αξία ενός σύγχρονου προγράμματος σπουδών για τις Θετικές Επιστήμες δε χρειάζεται να την αναλύσουμε. Ας ελπίσουμε ότι την αντιλαμβάνεται και η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας.
Ένωση Ελλήνων Φυσικών