Η ιδέα ενός υποθαλάσσιου ανιχνευτή νετρίνων προτάθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960 και επανήλθε στη δεκαετία του 1980. Τότε έγινε και η πρώτη απόπειρα εφαρμογής της στην πράξη από αμερικανικούς επιστήμονες στη Χαβάη, αλλά εγκαταλείφθηκε όμως λόγω τεχνικών δυσκολιών.
Η αντίστοιχη ελληνική «Οδύσσεια» κατασκευής ανιχνευτή νετρίνων στον βυθό ανοιχτά της Πύλου ξεκίνησε το 1990 και ονομάστηκε NESTOR (Neutrino Extended Submarine Telescope with Oceanographic Research Project). Στα πρώτα βήματά του το φιλόδοξο σχέδιο προχώρησε αποκλειστικά και μόνο με τις προσωπικές προσπάθειες του καθηγητή Λεωνίδα Ρεσβάνη. Παρά την ελληνο-γαλλο-ιταλική συνεργασία στα μέσα της δεκαετίας του 1990, προς το τέλος της δεκαετίας η Γαλλία και η Ιταλία αποχώρησαν ξεκινώντας δικά τους, ανεξάρτητα προγράμματα στα ανοιχτά της Τουλόν και της Σικελίας, αντίστοιχα.
Το όνειρο ενός ελληνικού τηλεσκοπίου νετρίνων αναβίωσε το 2003-2004, μέσω ενός νέου ευρωπαϊκού προγράμματος. Το καινούργιο εγχείρημα πλέον βαφτίστηκε KM3NeT και στο παιχνίδι μπήκαν και άλλες χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ρουμανία. Το υπό κατασκευή «κάπου στη Μεσόγειο» τηλεσκόπιο μεγάλωσε σε μέγεθος και η ακριβής θέση του αφέθηκε μετέωρη: μεταξύ των τριών διεκδικητών της, η Πύλος που εξακολουθούσε να πληροί με τον ικανοποιητικότερο τρόπο τις απαραίτητες προδιαγραφές, όμως στο τραπέζι έπεσε πλέον και η ιδέα του «μοιράσματός» του ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, στη Γαλλία και στην Ιταλία. Το 2008-2009 το KM3NeT πέρασε στη δεύτερη, «προπαρασκευαστική φάση» του, η οποία τελείωσε το 2012 χωρίς ουσιαστική πρόοοδο. Ο ίδιος ο Ρεσβάνης βλέποντας το «παιδί» του να αργοπεθαίνει δήλωσε το 2013: «Τελείωσε, κλείνουμε».

To 2016 το Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής του «Δημόκριτου» κατασκεύασε και πόντισε στην περιοχή έναν πειραματικό ανιχνευτή νετρίνων που λειτούργησε για περίπου ένα εξάμηνο. ΄Εκτοτε κυκλοφόρησαν πάλι διάφορες πληροφορίες ότι μια πιθανή περιοχή για την πλήρη ανάπτυξη τηλεσκοπίου νετρίνων είναι στα ανοιχτά της Πύλου στην Ελλάδα, αλλά στην ουσία η διάταξη του τηλεσκοπίου δεν έχει στηθεί ακόμη και προφανώς δεν λειτουργεί όπως λειτουργεί για παράδειγμα o ανιχνευτής νετρίνων IceCube στην Ανταρκτική.

Έτσι, παρά το γεγονός ότι ο σχεδιασμός του πειράματος NESTOR ξεκίνησε πριν από 33 χρόνια φαίνεται πως με κάποιο ποιητικό τρόπο «βρίσκεται στην αρχή του πάντα». Κι αυτό μάλλον επιβεβαιώνεται από το βίντεο που δημοσίευσε χτες το κανάλι Up Stories:

Το βίντεο συνοδεύται από το παρακάτω κείμενο με τίτλο: ‘Πείραμα «Nestor». Το Ελληνικό CERN που βρίσκεται στην άβυσσο του Ιονίου σε βάθος 5.200 μέτρων‘

Σε πλήρη εξέλιξη εδώ και τρεις δεκαετίες βρίσκεται το πείραμα “Νέστωρ” για την ανίχνευση νετρίνων, τριάντα ναυτικά μίλια έξω από την Πύλο, μέσα στη θάλασσα, σε βάθος μεγαλύτερο των πέντε χιλιομέτρων. Εχει πάρει το όνομά του από τα αρχικά “Neutrino Extended Submarine Telescope with Oceanographic Research” (Nestor) αλλά επιπλέον, στα… “βαφτίσια” έπαιξε ρόλο και το όνομα του ομώνυμου βασιλιά της περιοχής της Πύλου στην αρχαιότητα. Το “Nestor” θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα πειράματα στην ιστορία της Φυσικής, καθώς έχει στόχο να εντοπίσει αόρατα σωματίδια της ύλης που έχουν σχέση με τη δημιουργία του σύμπαντος. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τη γενική γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του ελληνικού υπουργείου Παιδείας και τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ).

Μέσα στα βάθη των ελληνικών θαλασσίων, στο “Φρέαρ των Οινουσσών” όπως ονομάζεται η συγκεκριμένη περιοχή στην νοτιοδυτική Πελοπόννησο, επιστήμονες επιχειρούν να χαρτογραφήσουν τα πιο αρχέγονα και τα πιο περίεργα σωματίδια της ύλης, τα άγνωστα νετρίνα. Τα νετρίνα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα σωματίδια-φαντάσματα με σχεδόν μηδενική μάζα, που ταξιδεύουν ευθύγραμμα και αδιάκοπα στις αχανείς εκτάσεις του σύμπαντος με ταχύτητες σχεδόν όσο και η ταχύτητα του φωτός, χωρίς να παρεκκλίνουν, να αντιδρούν ή να διασπώνται από τη μεσοαστρική ύλη. Εκτιμάται ότι ταξιδεύουν από την αρχή της δημιουργίας του κόσμου, το περίφημο Big Bang (Μεγάλη Έκρηξη) πριν από 15 δισεκατομμύρια χρόνια.

Οι αόρατοι αυτοί ταξιδιώτες του Διαστήματος κρύβουν μέσα τους πληροφορίες για τη δημιουργία του σύμπαντος. Το “Ινστιτούτο Νέστωρ” στην Πύλο εκμεταλλεύτηκε μια γεωγραφική ιδιομορφία της περιοχής (μοιάζει με ένα τεράστιο υποθαλάσσιο πηγάδι) προκειμένου τα νετρίνα να «εγκλωβιστούν» και να «φωτογραφηθούν». Για να συμβεί όμως αυτό, προβλέπεται μεταξύ άλλων η τοποθέτηση ενός τεράστιου τηλεσκοπίου 12 ορόφων με διάμετρο 32 μέτρα και συνολικό ύψος 330 μέτρα, δηλαδή μεγαλύτερο και από τον Πύργο του Άιφελ. Μέσα από όλα αυτά, αναδύεται μια νέας μορφής αστρονομία, πέρα από τον ουρανό και πέρα από την υπάρχουσα επιστημονική γνώση, όσο και αν ακούγεται απίστευτο να συμβαδίζουν η αστρονομία και κατασκευή τηλεσκοπίου στα βάθη της θάλασσας.

Το όλο πείραμα διεξάγεται στο υποθαλάσσιο πηγάδι που προαναφέρθηκε, σε απόσταση μόλις 7,5 ναυτικών μιλίων από το νησί Σαπιέντζα και 11 μιλίων από τη Μεθώνη, σε βάθος 5.200 μέτρων. Ο όγκος του νερού πάνω από τον πάτο του πηγαδιού φιλτράρει την κοσμική ακτινοβολία και διευκολύνει την παρατήρηση, με τον ίδιο τρόπο που το σκοτάδι διευκολύνει την παρατήρηση των άστρων, καθώς τα νερά στο «φρέαρ των Οινουσσών» είναι εξαιρετικά διαυγή. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας νέος χάρτη του ουρανού μελετώντας αυτά τα νετρίνα υψηλής ενέργειας, μια μορφή ακτινοβολίας που δεν έχει μελετηθεί καθόλου μέχρι τώρα και της οποίας οι ιδιότητες μπορεί να αλλάξουν άρδην την αντίληψη για τη δημιουργία του σύμπαντος.

Διευθυντής του “Ινστιτούτου Νέστωρ” και επικεφαλής του όλου προγράμματος είναι ο καθηγητής Πειραματικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Λεωνίδας Ρεσβάνης, που επισημαίνει: «Με τα νετρίνα μπορούμε να δούμε πιο βαθιά και πιο μακριά μέσα στο σύμπαν, επειδή ακριβώς δεν απορροφούνται από τίποτα, άρα αν τα αποκωδικοποιήσουμε, μπορούμε να δούμε πολύ πίσω στον χρόνο, ίσως ως το Bing Bang. Προσπαθούμε να ανοίξουμε ένα παράθυρο σε μια γειτονιά του σύμπαντος που κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει κοιτάξει. Το πιο συναρπαστικό είναι ότι δεν ξέρουμε τι θα βρούμε. Αν ξέραμε, δεν θα ήταν συναρπαστικό!».

Πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=IH2wk8dktX0

Κατηγορίες:ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗ, ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΑ

Ετικέτες: ΝΕΤΡΙΝΟ, NESTOR