… αλλά εξυμνούν οι συνάδελφοί του

O Peter Higgs

«Οι σωματιδιακοί φυσικοί μιλάνε με θαυμασμό για τον άνθρωπο που περιέγραψε αυτό που τελικά έγινε γνωστό ως “Μηχανισμός Χιγκς”.

Ian Sample – The Guardian via Εκδόσεις Τραυλός

Για τους επιστήμονες ενός κάποιου αναστήματος, αυτές οι πρώτες μέρες του Οκτωβρίου συνοδεύονται από έντονο εκνευρισμό. Οι υποψηφιότητες είναι γνωστές. Οι αναφορές πυκνώνουν. Το μόνο που μένει είναι να ψηφίσουν τα μέλη της επιτροπής του βραβείου Νόμπελ. Κανείς δεν μπορεί να στοιχηματίσει με βεβαιότητα για το ποιος θα κερδίσει φέτος το πιο σημαντικό βραβείο επιστήμης, ωστόσο οι προβλέψεις αφθονούν.

Μιλήστε με σωματιδιακούς φυσικούς, για παράδειγμα, και οι περισσότεροι θα σας αναφέρουν ένα όνομα περισσότερο από κάθε άλλο. Στην κορυφή της δικής τους λίστας με τους νικητές –τα βραβεία θα ανακοινωθούν την ερχόμενη Τρίτη– είναι ο ογδοντατετράχρονος Βρετανός φυσικός Πίτερ Χιγκς που συνηθίζει, μάλλον να υποτιμά τον εαυτό του.

Αν και το όνομά του έχει ήδη ακουστεί πολύ, ο Χιγκς μπορεί να γίνει ο διασημότερος από όλους τους νομπελίστες φυσικής μετά τον Ρίτσαρντ Φέινμαν, τον επιστήμονα που συμμετείχε στο Πρόγραμμα Μανχάταν και αποδέχθηκε, απρόθυμα, το βραβείο το 1964.
Ενώ όμως ο Φέινμαν λάτρευε την επίδειξη και να τραβάει την προσοχή, ο Χιγκς νιώθει ευτυχής όταν επισκιάζεται από το σωματίδιο που φέρει το όνομά του, εκείνο το άπιαστο μποζόνιο την ανακάλυψη του οποίου ανακοίνωσαν πέρυσι θριαμβευτικά οι επιστήμονες του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων στο CERN.

«Είναι μετριόφρων, σε υπερβολικό μάλλον βαθμό», αναφέρει ο Άλαν Γουόκερ, συνάδελφός του στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο οποίος καθόταν δίπλα στον Χικγς στο CERN, όταν οι επιστήμονες ανακοίνωσαν την ανακάλυψή τους.
«Θα συναντήσετε πολλούς φυσικούς που θα σας μιλήσουν για το πόσο καλοί είναι. Ο Πίτερ δεν τα κάνει αυτά».

Ο Χιγκς, σήμερα ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, διατύπωσε την επαναστατική θεωρία του τη χρονιά που ο Φέινμαν κέρδισε το Νόμπελ. Ήταν η εποχή που τα εργαλεία του επαγγέλματος ήταν το μολύβι και το χαρτί.
Ο Βρετανός φυσικός περιέγραψε αυτό που τελικά έγινε γνωστό ως Μηχανισμός Χιγκς: μια εξήγηση για το πώς τα στοιχειώδη σωματίδια, από τα οποία αποτελούνται όλα όσα μας περιβάλλουν, απέκτησαν τις μάζες τους τις πρώτες στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Πριν το 1964, το ερώτημα γιατί τα απλούστερα σωματίδια είχαν καν βάρος αντιμετωπιζόταν με ένα αμήχανο αλλά ειλικρινές σήκωμα των ώμων.

Ο Χιγκς υποβαθμίζει τον ρόλο που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη της ιδέας, ωστόσο, η σημασία της ίδιας της θεωρίας δεν μπορεί να υποτιμηθεί. «Δεν έκανε πολλά, αλλά αυτό που έκανε ήταν στην πραγματικότητα αρκετά βαθύ, και σήμερα αποτελεί έναν από τους θεμέλιους λίθους των θεωριών μας για τα δομικά συστατικά της φύσης», λέει ο Γουόκερ.

Ο Χιγκς γεννήθηκε στο Νιουκάστλ το 1929. Ο πατέρας του, ένας μηχανικός ήχου στο BBC, μετακόμισε με την οικογένειά του στο Μπίρμινγκχαμ και αργότερα στο Μπρίστολ. Εκεί, ο Χιγκς γράφτηκε στο σημερινό Σχολείο Κόθαμ. Οι πρώτες του μέρες δεν ήταν ιδανικές. Ένα από τα πρώτα πράγματα που του συνέβησαν ήταν να σκοντάψει σε ένα κρατήρα που είχε δημιουργηθεί από μια βόμβα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και να σπάσει το χέρι του. Ήταν όμως εξαιρετικός μαθητής. Κέρδισε βραβεία σε πολλά μαθήματα –η ειρωνεία είναι ότι σε αυτά δεν συμπεριλαμβανόταν η φυσική.

Για τον έφηβο Χιγκς, από τη φυσική έλειπε ο ενθουσιασμός. Οι καλύτεροι δάσκαλοι έλειπαν στον πόλεμο, και αυτό συνεισέφερε το δίχως άλλο σε αυτή του την άποψη. Η οποία άλλαξε χάρη σε ένα τυχαίο γεγονός: Μια μέρα, την ώρα που στεκόταν και χάζευε στο πίσω μέρος της πρωινής σχολικής συγκέντρωσης, ο Χιγκς παρατήρησε ότι ένα όνομα εμφανιζόταν περισσότερες από μία φορές στον πίνακα με τα τιμώμενα πρόσωπα. Ο Χιγκς διερωτήθηκε ποιος ήταν αυτός ο Π.Α.Μ. Ντιράκ και αναζήτησε το όνομά του στον κατάλογο των αποφοίτων. Έμαθε ότι ο Πολ Ντιράκ ήταν ένας από τους θεμελιωτές της κβαντικής θεωρίας, ό,τι πλησιέστερο στον Αϊνστάιν είχε βγάλει η Βρετανία. Μέσα από τον Ντιράκ, ο Χιγκς έγινε τελικά λάτρης του μυστήριου κόσμου της θεωρητικής φυσικής.

Ο Χιγκς ανακάλυψε ότι δεν έκανε για πειράματα, ένα συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε μέσα από διάφορες κακοτυχίες και αναποδιές, μερικές φορές δραματικές. Στο πανεπιστήμιο, όμως, απέδειξε στον εαυτό του ότι ήταν ένας αξεπέραστος θεωρητικός. Ήταν ο πρώτος που δοκιμάστηκε σε μια εξάωρη θεωρητική εξέταση στο Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, στην οποία οι διδάσκοντες, ελλείψει μιας καλύτερης ιδέας, του έθεσαν ένα ζήτημα που είχε πρόσφατα επιλυθεί και δημοσιευτεί σε μια κορυφαία επιθεώρηση φυσικής.

«Ο Πίτερ έβαλε μπρος, πήρε το θέμα στα σοβαρά, το σκέφτηκε, και σε εκείνο το διάστημα των έξι ωρών κατάφερε να το επιλύσει, να το γράψει και να το παρουσιάσει», λέει ο Μάικλ Φίσερ, φίλος του από το Κινγκς.
Η διατύπωση της σωστής απάντησης ήταν μόνο η αρχή. «Μετά από λίγο καιρό, όταν τελικά βαθμολογήθηκε, αποδείχθηκε ότι η απόδειξη του Πίτερ ήταν καλύτερη από την πρωτότυπη που είχε επιλεγεί από τη βιβλιογραφία».

Η μεγάλη ανακάλυψη του Χιγκς ήρθε στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, όπου θεωρείτο παρείσακτος, γιατί ασχολούταν με ιδέες που πολλοί φυσικοί είχαν εγκαταλείψει. Παρ’ όλα αυτά, το πείσμα του απέφερε καρπούς.
Εκείνη την εποχή, στον κλάδο μαινόταν μια διαμάχη σχετικά με τον τρόπο, με τον οποίο τα σωματίδια μπορούσαν να αποκτήσουν τη μάζα τους. Η υπό συζήτηση θεωρία ήταν ξεκάθαρα λανθασμένη, και ο Χιγκς κατάφερε να διακρίνει τον λόγο και τον τρόπο με τον οποίο μπορούσε να τη διορθώσει. Δημοσίευσε ένα σύντομο άρθρο τον Σεπτέμβριο του 1964 και αμέσως μετά έγραψε ένα εκτενέστερο σχετικό άρθρο.

Προς μεγάλη του απογοήτευση, το άρθρο απορρίφθηκε, κατά ειρωνεία της τύχης, από έναν επιμελητή του CERN. Αγανακτισμένος με την απόφαση, ο Χιγκς πρόσθεσε δύο παραγράφους στο ίδιο άρθρο και το δημοσίευσε σε ένα ανταγωνιστικό αμερικανικό περιοδικό. Στην προτελευταία πρόταση γινόταν η πρώτη αναφορά σε αυτό που αργότερα ονομάστηκε “μποζόνιο Χιγκς”.
Αρχικά, πολλοί αντιστάθηκαν στη θεωρία του. Πριν δώσει μια διάλεξη στο Χάρβαρντ το 1966, ένας κορυφαίος φυσικός, ο αποθανών Σίντνεϊ Κόλμαν, ανέφερε στην τάξη του ότι θα ερχόταν να τους δει ένας ηλίθιος. «Και εσείς θα τον ξεσκίσετε». Ο Χιγκς έμεινε σταθερός στις απόψεις του. Και τελικά, τους κέρδισε.

Ο Κεν Πιτς, καθηγητής φυσικής στην Οξφόρδη που συνεργάστηκε με τον Χιγκς στο Εδιμβούργο, ανέφερε πως η αποφασιστικότητα ήταν πάντοτε χαρακτηριστικό του Πίτερ: «Έχει μια εσωτερική ανθεκτικότητα, μια ατσαλένια βούληση, η οποία δεν γίνεται αμέσως αντιληπτή».
Αυτή έγινε πάντως εμφανής όταν ο Στίβεν Χόκινγκ υποστήριξε ότι το μποζόνιο Χιγκς δεν θα ανακαλυπτόταν ποτέ. Ο Χιγκς ανταπάντησε, λέγοντας ότι ο Χόκινγκ, λόγω της δημοφιλίας του, μπορούσε να πει με ευκολία πράγματα που άλλοι δεν θα μπορούσαν.

Ο Χιγκς υπήρξε ενεργό μέλος της Εκστρατείας για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό, αλλά αποσύρθηκε όταν ο οργανισμός ύψωσε τη φωνή του και κατά της πυρηνικής ενέργειας. Αισθάνθηκε ότι είχαν μπερδέψει την ελεγχόμενη με την μη ελεγχόμενη έκλυση της πυρηνικής ενέργειας. Εντάχθηκε επίσης στην Greenpeace αλλά επίσης αποσύρθηκε, όταν οι ιδεολογίες της άρχισαν να βαραίνουν περισσότερο από την επιστήμη της.

«Αυτό που σίγουρα αποκομίζεις από τον Πίτερ είναι ότι είναι ο εαυτός του», λέει ο Γουόκερ.
Ο Χιγκς δεν ήταν ο μόνος επιστήμονας που κατέληξε στη συγκεκριμένη θεωρία για τη μάζα των σωματιδίων το 1964. Οι Φρανσουά Ένγκλερτ και Ρόμπερτ Μπράουτ, του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, προηγήθηκαν και δημοσίευσαν τα άρθρα τους δύο εβδομάδες πριν τον Χιγκς, αλλά αμέλησαν να αναφερθούν στο κεντρικής σημασίας νέο σωματίδιο που οι επιστήμονες θα χρειάζονταν για να αποδείξουν την ορθότητα της θεωρίας. Τρεις ακόμη φυσικοί, οι Τζέρι Γκουράλνικ, Ντικ Χέιγκεν και Τομ Κιμπλ, είχαν επίσης επεξεργαστεί τη θεωρία και δημοσίευσαν το άρθρο τους έναν μήνα αργότερα.

Ο Χιγκς δεν αισθάνεται άνετα όταν πιστώνεται μόνο σε αυτόν η πατρότητα της θεωρίας, και ποτέ δεν ξεχνά να απαριθμεί όλους εκείνους στο έργο των οποίων στηρίχτηκε. Όμως οι φυσικοί τον έχουν σε μεγάλη υπόληψη.

Όταν πέρσι μπήκε στο αμφιθέατρο του CERN για να ακούσει την ανακοίνωση των συναδέλφων του, όλοι σηκώθηκαν όρθιοι και άρχισαν να τον χειροκροτούν. Κατά τη διάρκεια των ομιλιών έδειχνε μάλλον γλαρωμένος, αλλά στο τέλος ξύπνησε, όταν το κοινό εξερράγη αντιλαμβανόμενο τη σημασία του επιτεύγματος. Ήταν τότε που η κάμερα τον συνέλαβε να βγάζει το μαντίλι του και να σκουπίζει τα δακρυσμένα μάτια του. «Ήταν βουρκωμένος», δήλωσε ο Γουόκερ. «Ήταν πραγματικά πολύ συγκινημένος. Πιστεύω ότι είχε απολύτως εκπλαγεί από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην αίθουσα».

Ο Χιγκς δεν παρέμεινε στο CERN για να το γιορτάσει με τους άλλους. Έφυγε όσο το δυνατόν νωρίτερα, για να προλάβει την πτήση της EasyJet μαζί με τον Γουόκερ. Στο αεροπλάνο, ο Γουόκερ τού πρότεινε να το γιορτάσουν πίνοντας σαμπάνια, αλλά ο Χιγκς απέρριψε την προσφορά, και αντ’ αυτής, προτίμησε να πιει ένα κουτάκι φθηνής μπίρας. Το CERN αργότερα ζήτησε να πάρει το συγκεκριμένο κουτάκι, που σήμερα πλέον θεωρείται κομμάτι της ιστορίας, ωστόσο ο Χιγκς το είχε πετάξει στα σκουπίδια.

Ο Τζον Έλις, θεωρητικός φυσικός στο CERN και το Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, υποστηρίζει ότι πολλοί στην κοινότητα της φυσικής υψηλών ενεργειών πιστεύουν ότι ο Χιγκς, μαζί με άλλους, θα κερδίσουν φέτος το βραβείο Νόμπελ. Προσθέτει όμως ότι δεν πρόκειται για τελειωμένη υπόθεση.
«Υπάρχουν σίγουρα συνάδελφοι από άλλους κλάδους της φυσικής που αξίζουν το βραβείο, μπορώ δε να φανταστώ αρκετά επιστημονικά και πολιτικά εμπόδια σε μια βράβευση του Χιγκς». Το βραβείο Νόμπελ μπορούν να το μοιραστούν το πολύ τρία άτομα, είναι, όμως, τουλάχιστον πέντε τα άτομα που διεκδικούν την πατρότητα της θεωρίας (ο Μπράουτ πέθανε το 2011).

Εύσημα πρέπει να αποδοθούν και στις ομάδες του CERN που ανακάλυψαν το σωματίδιο, και σε αυτές ανήκουν 6.000 άτομα. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε τους ανθρώπους που κατασκεύασαν και λειτούργησαν τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων, την πιο εξελιγμένη μηχανή του κόσμου.

Ο Άντερς Μπαράνι, πρώην γραμματέας της επιτροπής των βραβείων Νόμπελ για τη φυσική, δεν είναι πεπεισμένος ότι η φετινή χρονιά θα ανήκει στον Χιγκς. «Σε ό,τι αφορά το σωματίδιο Χιγκς, σπανίως μια ανακάλυψη βραβεύεται την αμέσως επόμενη χρονιά, αν και έτσι αναφέρεται στη διαθήκη του Νόμπελ», υποστηρίζει.

Μπορούμε ωστόσο, να στοιχηματίσουμε σε κάτι. Όποια κι αν είναι η απόφαση της επιτροπής, αυτή δεν θα χαροποιήσει τους πάντες. «Πρόκειται για φυσική που κυοφορούταν εδώ και 50 χρόνια», λέει ο Πιτς. «Εάν δεν το δώσουν στον Πίτερ και σε κάποιους άλλους, θα είναι σκάνδαλο».

——————————————————————————
Σύντομο βιογραφικό

-Γεννήθηκε 29 Μαΐου 1929

| Καριέρα | Εργάστηκε ως θεωρητικός φυσικός από τη δεκαετία του 1950 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1996 από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Η μεγάλη του ανακάλυψη δημοσιεύτηκε το 1964, όταν έδειξε πώς τα σωματίδια απέκτησαν τη μάζα τους τις πρώτες στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Η θεωρία προέβλεπε ένα χαρακτηριστικό σωματίδιο, το μποζόνιο Χιγκς.

| Κορυφαία Στιγμή | Όταν βούρκωσε από τη συγκίνηση τη στιγμή που οι επιστήμονες του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων στο CERN ανακοίνωναν πως είχαν επιτέλους ανακαλύψει το μποζόνιο Χιγκς, επαληθεύοντας έτσι τη θεωρία του –μετά από 50 περίπου χρόνια.

Ο καθηγητής Peter Higgs ακούει συγκινημένος την ανακοίνωση ανακάλυψης του μποζονίου Higgs

| Χειρότερη Στιγμή | Όταν ο Χιγκς χώρισε με τη γυναίκα του Τζόντι μερικά χρόνια μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους. Ο Χιγκς θεωρεί ότι για τον χωρισμό φταίει η εργασιομανία του. Οι δυο τους παρέμειναν φίλοι, όμως η Τζόντι πέθανε από μη Χότζκιν λέμφωμα το 2008.

| Τι λέει Για το Πεδίο Χιγκς: «Έχει συνέπειες. Εάν δεν υπήρχε, δεν θα υπήρχαμε κι εμείς».

| Τι λένε, Άλαν Γούκερ: «Ήταν πάντοτε ένας απομονωμένος στοχαστής. Ήταν ο εαυτός του. Δεν έκανε πολλά, αλλά αυτό που έκανε ήταν στην πραγματικότητα αρκετά βαθύ και σήμερα αποτελεί έναν από τους θεμέλιους λίθους των θεωριών μας για τα δομικά συστατικά της φύσης».

Κατηγορίες:HIGGS, ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΑ