Η γεωλογική χρονολογική κλίμακα χρησιμοποιείται στη γεωλογία, την αρχαιολογία και άλλες επιστήμες για την περιγραφή των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ γεγονότων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Γης. Η μεγαλύτερη μονάδα του γεωλογικού χρόνου είναι ο Μεγααιώνας ο οποίος διαιρείται διαδοχικά σε Αιώνες, Περιόδους και Εποχές. Σύμφωνα με τον πίνακα ΕΔΩ, τα τελευταία 11.700 χρόνια, η Γη διανύει τη γεωλογική εποχή του Ολόκαινου, που ξεκινά με το τέλος της εποχής των παγετώνων και την εμφάνιση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Η Ολόκαινος εποχή είναι το τελευταίο τμήμα της Τετραδικής περιόδου. Προηγήθηκε η Πλειστόκαινος εποχή, κατά την οποία εμφανίστηκε ο σύγχρονος άνθρωπος. Νωρίτερα, κατά τη Νεογενή περίοδο, υπήρξε η Πλειόκαινος, κατά την οποία εμφανίστηκαν οι άμεσοι πρόγονοι του ανθρώπου, και η Μειόκαινος εποχή. Αυτές οι εποχές και οι περίοδοι ανήκουν στον Καινοζωικό αιώνα, που με τη σειρά του ανήκει στον Φανεροζωϊκό μεγααιώνα.

Όσον αφορά την εποχή, οι γεωλόγοι προβληματίζονται για το αν τέλειωσε η πλέον πρόσφατη, η Ολοκαινος εποχή. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει ξεκινήσει στους επιστημονικούς κύκλους μια συζήτηση σχετικά με το εύρος, το ειδικό βάρος και το χρονικό βάθος της επίδρασης του ανθρώπινου πολιτισμού στη γεώσφαιρα και τη βιόσφαιρα του πλανήτη. Η Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας (ICS), υπεύθυνο επιστημονικό όργανο για την ονομασία των γεωλογικών περιόδων, δημιούργησε ομάδα εργασίας με τον τίτλο «Ομάδα Εργασίας Ανθρωπόκαινου». Στο πρόσφατο συνέδριο της ICS στο Κέιπ Τάουν, τέθηκε επίσημα η πρόταση να ονομαστεί η περίοδος από την πρώτη δοκιμή πυρηνικής βόμβας, το 1945, ως Ανθρωπόκαινος (καινό=καινούριο).

Μπορεί, όμως, ο ανθρώπινος πολιτισμός να έχει ήδη προξενήσει τέτοιες αλλαγές που να αποτυπώνονται ήδη στα γεωλογικά στρώματα; Μπορούν αυτές οι αλλαγές να συγκριθούν με εκείνες που σηματοδότησαν την αρχή του Ολόκαινου, όταν οι παγετώνες υποχωρούσαν ραγδαία και καθώς έλιωναν αύξαναν τη στάθμη της θάλασσας σταδιακά κατά 120 μέτρα; Είναι τόσο σημαντικές οι αλλαγές που προκάλεσε ο άνθρωπος, ώστε να συγκρίνονται με εκείνες του Πλειστόκαινου πριν 2,6 εκατομμύρια χρόνια, όταν οι παγετώνες άρχιζαν να ζώνουν τη στεριά; Μπορούν σε τελευταία ανάλυση οι όποιες μεταβολές προξένησε ο άνθρωπος, κυρίως τους τελευταίους αιώνες, να συγκριθούν με τις μεγάλες μεταβολές σε χρονική κλίμακα εκατομμυρίων ετών;

Προτάσεις για την ονομασία της γεωλογικής εποχής του ανθρώπου είχαν γίνει ήδη από το 19ο αιώνα, αλλά είχαν απορριφθεί από τους γεωλόγους, συχνά με δηκτικό τρόπο απέναντι στους προτείνοντες. Η απάντηση ήταν ότι οι αλλαγές που προκαλεί ο άνθρωπος δεν μπορούν να συγκριθούν με την εμφάνιση ή την εξαφάνιση ολόκληρων ωκεανών, οροσειρών, μαζικών ηφαιστειακών εκρήξεων ή τερατωδών προσκρούσεων αστεροειδών. Ωστόσο, αρκετό καιρό μετά, το 2008, η Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας εκτίμησε ότι ο όρος Ανθρωπόκαινο είχε αρχίσει να χρησιμοποιείται στην αρθρογραφία σαν να ήταν επίσημος και αποφάσισε να τον εξετάσει συγκεκριμένα. Στην πρώτη σχετική επιστημονική συνάντηση, που έγινε στο Λονδίνο, παραδόξως οι περισσότεροι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι η πρόταση για το Ανθρωπόκαινο δεν είναι αβάσιμη. Μάλιστα, ήταν ο ίδιος ο υπεύθυνος της ICS για την ονομασία των γεωλογικών περιόδων που πρότεινε τη σύσταση της «Ομάδας Εργασίας Ανθρωπόκαινου», με επικεφαλής τον Γιαν Ζαλάσιεβιτς, γεωλόγο του Πανεπιστημίου του Λέστερ στη Βρετανία.

Ο όρος Ανθρωπόκαινος προτάθηκε για να αντικατοπτρίσει πόσο βαθιά έχει αλλάξει τον κόσμο η ανθρώπινη δραστηριότητα: «Όταν πρόκειται για 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους που όλοι έχουν αντίκτυπο στον πλανήτη, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν συνέπειες», δήλωσε ο Κόλιν Ουόλτερς, επίτιμος καθηγητής στη Σχολή Γεωγραφίας, Γεωλογίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Λέστερ και πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Ανθρωπόκαινου (ΟΕΑ). «Έχουμε περάσει σε αυτή τη νέα κατάσταση της Γης, και αυτή θα πρέπει να ορίζεται από μια νέα γεωλογική εποχή», πρόσθεσε ο Ουόλτερς.

Η ΟΕΑ, μια ομάδα που αποτελείται σήμερα από 35 γεωλόγους, εργάζεται από το 2009 για να εντάξει την Ανθρωπόκαινο στο επίσημο χρονολόγιο της Γης. Η ομάδα καθόρισε το 2016 ότι η Ανθρωπόκαινος εποχή ξεκίνησε γύρω στο 1950 – στην έναρξη της εποχής των δοκιμών πυρηνικών όπλων, τα γεωχημικά ίχνη των οποίων βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Έκτοτε, οι ερευνητές εξέτασαν 12 τοποθεσίες που θα μπορούσαν να παράσχουν το βασικό στοιχείο που απαιτείται για την υποστήριξη της πρότασής τους, εννέα από τις οποίες τέθηκαν σε ψηφοφορία.

Πριν από λίγες μέρες οι επιστήμονες ανακοίνωσαν τη γεωλογική τοποθεσία – τη λίμνη Κρόφορντ στο Οντάριο του Καναδά – που αποτυπώνει καλύτερα τις γεωλογικές επιπτώσεις της Ανθρωπόκαινου, σύμφωνα με την έρευνά τους.

Εάν εγκριθεί, η Ανθρωπόκαινος θα σημαίνει ότι η Ολόκαινος εποχή ήταν ιδιαίτερα σύντομη – άλλες εποχές έχουν διαρκέσει αρκετά εκατομμύρια χρόνια.

Κάθε διαίρεση στο επίσημο χρονολόγιο αντιπροσωπεύεται από μία μόνο γεωλογική τοποθεσία (GSSP) – η οποία αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το νέο ή το μοναδικό σε ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο της ιστορίας της Γης. Στην περίπτωση της λίμνης Κρόφορντ, τα ιζήματα που προέρχονται από τον πυθμένα της αποκαλύπτουν τα γεωχημικά ίχνη- συγκεκριμένα πλουτώνιο- από δοκιμές πυρηνικών βομβών.

Οι υπόλοιπες οκτώ πιθανές τοποθεσίες ήταν ένας βάλτος στα βουνά Sudeten της Πολωνίας, η λίμνη Searsville στην Καλιφόρνια, μια έκταση του πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας, ένας κόλπος στην Ιαπωνία, ένας ηφαιστειακός κρατήρας γεμάτος νερό στην Κίνα, ένας πυρήνας πάγου από γεώτρηση στην Ανταρκτική Χερσόνησο και δύο κοραλλιογενείς ύφαλοι, ο ένας στην Αυστραλία και ο άλλος στον Κόλπο του Μεξικού. Ο Γουότερς εκτιμά ότι η λίμνη Κρόφορντ κέρδισε επειδή το προτεινόμενο γεωχημικό σημείο εκκίνησης της Ανθρωπόκαινου που συνδέεται με το ίζημα είναι ιδιαίτερα ακριβές.

Η συγκεκριμένη λίμνη δεν είναι μεγάλη (καλύπτει 24 στρέμματα) αλλά είναι πολύ βαθιά- σχεδόν 24 μέτρα– και το ίζημα που βρίσκεται στον πυθμένα της μπορεί να χωριστεί σε ετήσια στρώματα προκειμένου να ληφθούν δείγματα για γεωχημικούς δείκτες της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ανάλυση αυτή επιτρέπει στους επιστήμονες να δουν τις αλλαγές σε ετήσια ανάλυση, εξήγησε η Φρανσίν ΜακΚάρθι, καθηγήτρια γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπροκ στον Καναδά, η οποία έχει μελετήσει τη λίμνη.

«Το σχήμα (της λίμνης) περιορίζει την ανάμιξη της υδάτινης στήλης με αποτέλεσμα τα νερά του πυθμένα να μην αναμιγνύονται με τα επιφανειακά ύδατα. Ο πυθμένας της λίμνης είναι εντελώς απομονωμένος από τον υπόλοιπο πλανήτη», εξήγησε η ερευνήτρια.

Οι επιστήμονες της AWG θα υποβάλουν πρόταση για την επισημοποίηση της Ανθρωπόκαινου εποχής στην Υποεπιτροπή Τεταρτογενούς Στρωματογραφίας αργότερα αυτό το καλοκαίρι. Εάν τα μέλη της υποεπιτροπής συμφωνήσουν με πλειοψηφία 60%, η πρόταση θα υποβληθεί στη συνέχεια στη Διεθνή Επιτροπή Στρωματογραφίας, η οποία θα πρέπει επίσης να ψηφίσει και να συμφωνήσει με πλειοψηφία 60% για να προχωρήσει η πρόταση προς επικύρωση. Και τα δύο όργανα αποτελούν μέρος της Διεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστημών, η οποία εκπροσωπεί περισσότερους από 1 εκατομμύριο γεωεπιστήμονες σε όλο τον κόσμο.

Η τελική απόφαση αναμένεται στο 37ο Διεθνές Γεωλογικό Συνέδριο στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας τον Αύγουστο του 2024.

πηγές: https://www.ertnews.gr/eidiseis/epistimi/oi-epistimones-vrikan-mia-topothesia-pou-simatodotei-ena-neo-kefalaio-stin-istoria-tis-gis/ – https://www.rizospastis.gr/story.do?id=9067340

Κατηγορίες:ΓΕΩΛΟΓΙΑ, ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ